ΛΕΚΤΙΚΗ ΔΥΣΠΡΑΞΙΑ
¨Το παιδί μου κάνει συνέχεια μορφασμούς, χειρονομίας, δείχνει αλλά δεν λέει λέξεις¨.
¨Δεν τον καταλαβαίνω όταν μιλάεί.
¨ Είναι αδέξιο, συνέχεια σκοντάφτει.¨
¨Είναι τεμπέλης, ακόμα και να φάει βαριέται.¨
Μαρτυρίες γονέων που τα παιδιά του διαγνώστηκαν με δυσπραξία είτε λεκτική είτε στοματική ή και τα δυο μαζί.
Σήμερα θα δούμε την Λεκτική Δυσπραξία:
Με τον όρο Δυσπραξία εννοούμε την διαταραχή του κινητικού συντονισμού που επηρεάζει την ικανότητα εκτέλεσης εκούσιων μυϊκών κινήσεων. Εμφανίζεται συχνότερα σε αγόρια απ ότι σε κορίτσια. Είναι μια εξελικτική διαταραχή που επηρεάζει συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τον συντονισμό και τον προγραμματισμό των λεπτών και αδρών κινήσεων. Η Δυσπραξία μπορεί να υπάρχει από την γέννηση ή μπορεί να επίκτητη αποτέλεσμα κάποιου τραύματος στο κεφάλι (κρανιεγκεφαλικές κακώσεις κ.λπ.).
Ας το δούμε όμως στην καθημερινότητα τα μας τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Ένα παιδί με δυσπραξία δυσκολεύεται να εκτελέσει απλές καθημερινές πράξεις όπως να κουνήσει το χέρι του και να χαιρετήσει, να βάλει νερό στο ποτήρι και να το πιει, αλλά και σε πιο σύνθετες πράξεις όπως το να βουρτσίσει τα δόντια του. Ένα τέτοιο παιδί ίσως χαρακτηριστεί από το περιβάλλον του ως «ανώριμο» ή «ανοργάνωτο» ή και «επιθετικό» επειδή πολλές φορές δυσκολεύεται να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα που απαιτεί την ικανότητα λεπτού χειρισμού πχ (να φτιάξει πύργο με τουβλάκια ή να φτιάξει ένα παζλ), αντιδρά πετώντας ή και σπάζοντας παιχνίδια που δεν μπορεί να χειριστεί.
Ένα παιδί με δυσπραξία (λεκτική) μπορεί να καθυστερήσει να πει τις πρώτες του λέξεις πχ (3 ετών) ή να παράγει μια μικρή γκάμα λέξεων πχ «μαμά» «μπαμπά» κοκ. Το παιδί με δυσπραξία δυσκολεύεται να συντονίσει τις κινήσεις των μυών του προσώπου και του στόματος προκειμένου να παράγει τους ήχους και τις συλλαβές που χρειάζονται για να σχηματίσουν τις λέξεις. Για αυτό το λόγο συχνά συναντάμε παιδιά που υπεραπλουστεύουν την ομιλία τους επαναλαμβάνοντας την ιδία συλλαβή σε πολλές λέξεις πχ νερό – λελο, μήλο- ληλο, ή την πρώτη συλλαβή την κάνει ιδία με τη δεύτερη πχ καπέλο- πεπελο.
Πολλές φορές η ομιλία αυτών τον παιδιών είναι ακατάληπτη, διότι τείνουν να κάνουν πέρα απ τις απλοποιήσεις πολλές παραλείψεις, αντικαταστάσεις επαναλήψεις φωνημάτων, ενώ καθυστερούν να εισάγουν τα σύμφωνα στην ομιλία τους. Τα λάθη αυξάνονται ανάλογα με το μέγεθος της λέξης –φράσης. Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν μερικές φορές ακόμα και με τους οικείους τους, πράγμα που τα κάνει να γίνονται είτε επιθετικά, είτε να μην έχουν πρόθεση για επικοινωνία εφόσον δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά.
Η Δυσπραξία μπορεί να συνοδεύεται και από άλλες διαταραχές όπως είναι η Εγκεφαλική παράλυση, νοητική καθυστέρηση, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές.
Τα παραπάνω συμπτώματα εμφανίζονται κατά βάση στην Δυσπραξία αλλά μην τα συγχέουμε πχ αν το παιδί μας είναι ¨τεμπέλικο ή αδέξιο¨ δεν σημαίνει ότι έχει Δυσπραξία είναι μια σειρά από συμπτώματα που πρέπει να παρουσιάζει το παιδί. Αν έχουμε αμφιβολίες ή ενδείξεις να απευθυνόμαστε στους ειδικούς. Μια έγκυρη και σωστή διάγνωση μας κατευθύνει να βοηθήσουμε τους γονείς και τα παιδιά στην αντιμετώπιση των δυσκολιών.
Σαμοϊλη Μάγδα - Λογοθεραπεύτρια
Φωνολογική Ενημερότητα (Phonological awareness)
Από ποιο γράμμα ξεκινάει η λέξη κότα; Πες μου 5 λέξεις που ξεκινάνε από την φωνούλα /μ/. Ποια είναι η πρώτη και η τελευταία συλλαβή της λέξης βαλίτσα;
Η φωνολογική ενημερότητα είναι αυτή που μας επιτρέπει να απαντήσουμε σε τέτοιου είδους ερωτήσεις. Όμως τι ακριβώς είναι και πως λειτουργεί;
Η φωνολογική επίγνωση, αλλιώς, μας επιτρέπει να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα κομμάτια μιας λέξης, όπως τις συλλαβές, τα φωνήματα και να εντοπίσουμε ρίμες. Από την στιγμή της γέννησης ενός παιδιού ξεκινάει η διαδικασία της αντίληψης και επεξεργασίας των ήχων. Το παιδί στην βρεφική ηλικία ξεκινά να βγάζει ήχους χωρίς νόημα και μετά από ανατροφοδότηση από το περιβάλλον οι ήχοι αποκτούν νόημα (π.χ. μα-μα, μπα-μπα). Στην συνέχεια, το λεξιλόγιο εμπλουτίζεται και δυσκολεύει. Οι λέξεις γίνονται φράσεις και οι φράσεις προτάσεις.
Έτσι, η φωνολογική επίγνωση, αναφέρεται στην ικανότητα του παιδιού να κατανοεί ότι ο προφορικός λόγος αποτελείται από φωνολογικές μονάδες και στην ικανότητά του να τις διακρίνει μέσα στις λέξεις (Gombert, 1992, σελ. 94) , κάτι το οποίο του επιτρέπει σε μετέπειτα στάδιο να κατακτήσει την ικανότητα της ανάγνωσης και της γραφής.
Παιδιά στην προσχολική ηλικία, που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην φωνολογική ενημερότητα, είναι πιθανό να αναπτύξουν μαθησιακές δυσκολίες .
5 Δραστηριότητες για την ανάπτυξη της φωνολογικής ενημερότητας
- Τουβλάκια (Ανάλυση λέξεων σε συλλαβές & φωνήματα)
Αφού έχει μαζέψει στο κέντρο του δωματίου διάφορα παιχνίδια, επιλέγει ένα παιχνίδι κάθε φορά και χωρίζει την λέξη σε συλλαβές(κάθε τουβλάκι αντιπροσωπεύει μια συλλαβή) και φωνήματα (κάθε τουβλάκι αντιπροσωπεύει ένα φώνημα).
2. Κυνήγι του θησαυρού (Εντοπισμός φωνήματος)
Παιχνίδι που μπορεί να παίξουν όλα τα μέλη της οικογένειας. Η μαμά σκέφτεται ένα αντικείμενο του σπιτιού και λέει στα υπόλοιπα μέλη σε ποιο δωμάτιο βρίσκεται από ποιο φώνημα ξεκινάει, π.χ. βρίσκεται στην κουζίνα και ξεκινάει από /κ/. Σωστή δεν είναι μόνη μια απάντηση, έτσι επιτρέπει την ευελιξία της σκέψης χωρίς να την περιορίζει.
3. Αντιστοίχιση (Εντοπισμός και απομόνωση φωνημάτων και συλλαβών)
Το παιδί αντιστοιχίζει τις εικόνες που έχουν την ίδια αρχική συλλαβή. Η παρούσα άσκηση έχει πολλές παραλλαγές που κάθε φορά η σχέση μεταξύ των εικόνων αλλάζει, π.χ. έχουν ίδιο αρχικό φώνημα (κ-αρέκλα / κ-οπέλα), ίδια τελική συλλαβή(καπέ-λα / ομπρέ-λα), ίδιο τελικό φώνημα (δάσο-ς / φάρο-ς).
4. Ρομπότ (Κατάτμηση λέξεων)
Μια πολύ αστεία και διασκεδαστική δραστηριότητα είναι τα ρομπότ. Το παιδί πρέπει να μιλήσει σαν ρομπότ χωρίζοντας τις λέξεις σε συλλαβές. Εκτός από διασκεδαστική μπορεί να γίνει και δημιουργική για το παιδί, αφού προαιρετικά, μπορεί να φτιάξει μια στολή ρομπότ με αλουμινόχαρτο και να παίζει με τους συνομηλίκους του.
5. Πολυαισθητηριακό παιχνίδι με γλωσσοπίεστρα, γράμματα και πλαστελίνη.
Η συγκεκριμένη δραστηριότητα στοχεύει στην ανάπτυξη διαφόρων δεξιοτήτων(να διαβάζει, να βάζει σε σωστή σειρά τα γράμματα για να δημιουργηθεί μια λέξη , να πλάθει και να γράφει) και ολοκληρώνεται σε 5 απλά βήματα:
Επιλέγει ένα ανάμεσα από πολλά αντικείμενα που έχουμε βάλει σε ένα κουτί.
- Μετά, διαλέγει το ανάλογο γλωσσοπίεστρο που γράφει την αντίστοιχη λέξη.
- Στην συνέχεια, διαλέγει τα κατάλληλα γράμματα για να δημιουργήσει την λέξη χρησιμοποιώντας 3D γράμματα ή κάρτες γραμμάτων.
- Έπειτα, χρησιμοποιεί την πλαστελίνη για να πλάσει μόνο του τα γράμματα και να τα βάλει στην σωστή σειρά ώστε να δημιουργηθεί η λέξη.
- Και τέλος, γράφει την λέξη.
Αθανασία Νικολαΐδου – Λογοθεραπεύτρια
