Το γλαύκωμα αποτελεί μία από τις συχνότερες και σοβαρότερες οφθαλμικές νόσους και μία από τις κυριότερες αιτίες τύφλωσης παγκοσμίως. Προσβάλλει περίπου 2 στα 100 άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών. Συνιστά μία ομάδα καταστάσεων που προκαλούν χαρακτηριστικού τύπου βλάβη του οπτικού νεύρου, του νεύρου δηλαδή που μεταφέρει πληροφορίες από τον οφθαλμό προς τον εγκέφαλο, όπου γίνονται αντιληπτές ως εικόνες. Σε πολλές από τις καταστάσεις αυτές διαπιστώνεται αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, της πίεσης δηλαδή του βολβού του οφθαλμού.
Ο συνηθέστερος τύπος γλαυκώματος είναι το χρόνιο απλό γλαύκωμα. Σε αντίθεση με το πολύ σπανιότερο οξύ γλαύκωμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από απότομη αύξηση της οφθαλμικής πίεσης και έντονο πόνο, το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι μία ύπουλη νόσος, στην οποία συνήθως απουσιάζουν τα συμπτώματα, με αποτέλεσμα να μη γίνεται αντιληπτή παρά μόνο σε προχωρημένα στάδια με σοβαρή βλάβη της όρασης.
Για να συνοψίσουμε, το γλαύκωμα αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα της δημόσιας υγείας που απαιτεί παρακολούθηση για τη διάγνωση και την αντιμετώπισή του.
Τι είναι γλαύκωμα;
Το γλαύκωμα είναι μία ομάδα καταστάσεων που προκαλούν χαρακτηριστικού τύπου βλάβη του οπτικού νεύρου. Το νεύρο αυτό μεταφέρει πληροφορίες από τον αμφιβληστροειδή, το φωτοευαίσθητο ιστό του οφθαλμού, προς τον εγκέφαλο, όπου γίνονται αντιληπτές ως εικόνες.
Ο οφθαλμός χρειάζεται κάποιο επίπεδο πίεσης για να διατηρήσει το σχήμα του και να λειτουργεί σωστά. Σε ορισμένους ανθρώπους η βλάβη του οπτικού νεύρου στο γλαύκωμα προκαλείται από αυξημένη πιέση του οφθαλμού. Σε άλλους η πίεση μπορεί να είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια, αλλά να εμφανίζεται βλάβη, εξαιτίας κάποιας ευαισθησίας του οπτικού νεύρου. Στις περισσότερες περιπτώσεις συμμετέχουν και οι δύο αυτοί παράγοντες, αλλά σε διάφορο βαθμό.
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι γλαυκώματος;
Ναι. Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι.
Ο πιο συχνός τύπος είναι το χρόνιο απλό γλαύκωμα. Στον τύπο αυτό η αύξηση της πίεσης του οφθαλμού είναι βραδεία, δεν υπάρχει πόνος ως προειδοποιητικό σύμπτωμα, ενώ σταδιακά εμφανίζεται περιορισμός των οπτικών πεδίων. Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται και το γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης. Έχει τα χαρακτηριστικά του χρόνιου γλαυκώματος, αλλά οι μετρούμενες τιμές της οφθαλμικής πίεσης βρίσκονται μέσα σε φυσιολογικά όρια.
Το οξύ γλαύκωμα είναι πολύ πιο σπάνιο. Χαρακτηρίζεται από απότομη αύξηση της πίεσης του οφθαλμού και έντονο πόνο. Αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στην όραση.
Υπάρχουν ακόμη δύο κύριοι τύποι γλαυκώματος. Όταν η αύξηση της πίεσης του οφθαλμού προκαλείται από κάποια άλλη οφθαλμική νόσο, τότε πρόκειται για δευτεροπαθές γλαύκωμα. Όταν οφείλεται σε δυσπλασία του οφθαλμού, πρόκειται για συγγενές γλαύκωμα και εμφανίζεται σε βρέφη.
Πόσο συχνό είναι το γλαύκωμα;
Το γλαύκωμα προσβάλλει περίπου 2 στα 100 άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών.
Ποιοί παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο χρονίου απλού γλαυκώματος;
Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι:
Η ηλικία. Το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι συχνότερο στις μεγαλύτερες ηλικίες. Σπάνια εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 40 ετών, αλλά προσβάλλει ένα τοις εκατό των ατόμων πάνω από αυτήν την ηλικία και πέντε τοις εκατό εκείνων πάνω από 65 ετών.
Η φυλή. Τα άτομα της μαύρης φυλής βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο.
Η οικογένεια. Εάν έχετε κάποιον στενό συγγενή με χρόνιο απλό γλαύκωμα, θα πρέπει να ελέγχεστε κατά διαστήματα από οφθαλμίατρο. Θα πρέπει επίσης να συμβουλέψετε και τα άλλα μέλη της οικογένειάς σας να εξεταστούν και εκείνα. Ιδιαίτερα εάν είστε πάνω από 40 ετών, θα πρέπει να ελέγχεστε τουλάχιστον 1 φορά το χρόνο.
Ο διαβήτης. Πιστεύεται ότι οι διαβητικοί διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο χρόνιου απλού γλαυκώματος.
Πως μπορεί το χρόνιο απλό γλαύκωμα να αποτελέσει απειλή για την όραση;
Το πρόβλημα με το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι ότι το μάτι σας φαίνεται απολύτως φυσιολογικό. Δεν υπάρχει πόνος ή άλλα συμπτώματα, και η βλάβη στην όραση συνήθως δε γίνεται αντιληπτή. Το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι συνεπώς μία ύπουλη νόσος.
Πως διαπιστώνεται η ύπαρξη χρόνιου γλαυκώματος;
Καθώς το γλαύκωμα είναι συνηθέστερο μετά την ηλικία των 40 ετών, θα πρέπει να ελέγχετε τα μάτια σας τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Η ανίχνευση του γλαυκώματος περιλαμβάνει τις εξής τρεις εξετάσεις:
1. τη μέτρηση της πίεσης του οφθαλμού με ειδικό όργανο
2. τον έλεγχο του οπτικού νεύρου με βυθοσκόπηση
3. την εξέταση των οπτικών πεδίων με αυτοματοποιημένη περιμετρία.
Όλες αυτές οι εξετάσεις είναι απλές και ανώδυνες. Εάν ο οφθαλμίατρός σας το κρίνει απαραίτητο, μπορεί να ζητήσει και επιπλέον εξετάσεις.
Πως αντιμετωπίζεται το χρόνιο γλαύκωμα;
Η αντιμετώπιση του χρόνιου γλαυκώματος έχει στόχο την ελάττωση της πίεσης του οφθαλμού. Η αντιμετώπιση αυτή ξεκινά συνήθως με οφθαλμικές σταγόνες. Σήμερα ευτυχώς υπάρχει πληθώρα φαρμάκων που μπορούν να ελέγξουν την οφθαλμική πίεση. Θυμηθείτε ότι η χορήγηση των σταγόνων δεν πρέπει να διακόπτεται, παρά μόνο με εντολή του γιατρού σας. Συνήθως, απαιτείται μακροχρόνια αγωγή. Τηρείτε με ακρίβεια τη δοσολογία που σας υπέδειξε ο οφθαλμίατρος. Φροντίζετε να μην παραλείπετε δόσεις.
Εάν οι σταγόνες δεν είναι αποτελεσματικές, μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε σε επέμβαση γλαυκώματος. Η ανάγκη για χειρουργείο προκύπτει όμως όλο και σπανιότερα.
Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της αγωγής, θα πρέπει να βρίσκεστε σε συχνή επαφή με τον οφθαλμίατρό σας. Εκείνος θα διαπιστώσει εάν η θεραπεία κατορθώνει να ελέγξει την πίεση του οφθαλμού σε τέτοια επίπεδα, ώστε να είναι ασφαλής για το οπτικό νεύρο.
Το κλειδί συνεπώς για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του χρόνιου γλαυκώματος είναι η τακτική παρακολούθηση.
Θεραπεύεται το χρόνιο γλαύκωμα;
Η βλάβη που έχει ήδη γίνει στο οπτικό νεύρο δε μπορεί να διορθωθεί. Με την έγκαιρη διάγνωση όμως και τη σωστή αντιμετώπιση του χρόνιου γλαυκώματος κατορθώνουμε να περιορίσουμε την περαιτέρω βλάβη και να διατηρήσουμε την υπάρχουσα όραση.
Τι είναι το γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης;
Το γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης είναι μία παραλλαγή του χρόνιου απλού γλαυκώματος, στην οποία οι τιμές της οφθαλμικής πίεσης που μετράμε είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια. Είναι ασυμπτωματικό και μπορεί να προκαλέσει βλάβες παρόμοιες με εκείνες του απλού γλαυκώματος. Η παρουσία συνεπώς φυσιολογικής πίεσης του οφθαλμού δεν αποκλείει πάντοτε την ύπαρξη γλαυκώματος. Η αντιμετώπισή του είναι η ίδια με εκείνη του χρόνιου απλού γλαυκώματος.
Τι είναι το οξύ γλαύκωμα;
Στο οξύ γλαύκωμα έχουμε απότομη αύξηση της οφθαλμικής πίεσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα του οξέος γλαυκώματος;
Η απότομη αύξηση της πίεσης προκαλεί συνήθως έντονο πόνο. Το μάτι μπορεί να είναι κόκκινο. Η όραση μειώνεται. Μπορεί επίσης να υπάρχει ναυτία και έμετος. Στα αρχικά στάδια μπορεί να αντιληφθείτε έγχρωμους δακτυλίους γύρω από τα άσπρα φώτα.
Ποιά η αντιμετώπιση του οξέος γλαυκώματος;
Το οξύ γλαύκωμα αποτελεί επείγον περιστατικό. Θα πρέπει να έρθετε αμέσως σε επαφή με τον οφθαλμίατρό σας, ώστε να μπορέσει να εκτιμήσει την κατάσταση. Πιθανόν να χρειαστείτε εισαγωγή σε νοσοκομείο, ώστε να σας χορηγηθούν ενδοφλέβια φάρμακα για τη μείωση της οφθαλμικής πίεσης. Μπορεί επίσης να απαιτηθεί αντιμετώπιση με laser.
Όλες αυτές οι θεραπείες δεν είναι επώδυνες. Επιπλέον, μπορεί να μη χρειαστεί να μείνετε στο νοσοκομείο περισσότερο από λίγες ώρες.
Θεραπεύεται το οξύ γλαύκωμα;
Εάν διαγνωστεί άμεσα και αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να υπάρξει σχεδόν πλήρης και μόνιμη αποκατάσταση της όρασης. Η καθυστέρηση μπορεί να προκαλέσει περιορισμό των οπτικών πεδίων ή και απώλεια της όρασης στον οφθαλμό αυτό. Σε ορισμένες περιπτώσεις η οφθαλμική πίεση μπορεί να παραμείνει λίγο αυξημένη, οπότε θα χρειαστεί αντιμετώπιση παρόμοια με εκείνη του χρονίου γλαυκώματος.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟ ΓΛΑΥΚΩΜΑ
Οφείλεται σε πολλά αίτια.
Προκαλεί βλάβη του οπτικού νεύρου, με αποτέλεσμα τη μείωση αρχικά του οπτικού πεδίου, που μπορεί να φτάσει και σε πλήρη τύφλωση, εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Η ύπαρξη φυσιολογικής οφθαλμικής πίεσης δεν αποκλείει πάντοτε την ύπαρξη γλαυκώματος.
Η συχνότερη μορφή, το χρόνιο απλό γλαύκωμα, δε δίνει συμπτώματα, ακόμη και αφού έχει αρχίσει η βλάβη του οπτικού νεύρου. Το χρόνιο απλό γλαύκωμα είναι συνεπώς μία ύπουλη νόσος.
Εάν έχετε κάποιο στενό συγγενή με γλαύκωμα, είστε διαβητικός ή άνω των 40 ετών, θα πρέπει να ελέγχεστε τακτικά από τον οφθαλμίατρό σας για γλαύκωμα.
Η παρακολούθηση από τον οφθαλμίατρο είναι το άλφα και το ωμέγα της διάγνωσης και της αντιμετώπισης του χρονίου γλαυκώματος.
Εάν χρειαστείτε σταγόνες, ακολουθήστε επακριβώς τις εντολές του γιατρού σας. Μην διακόπτετε μόνοι σας την αγωγή. Η χορήγηση των σταγόνων γίνεται συνήθως εφ΄όρου ζωής.
Εάν αισθανθείτε οξύ πόνο στο μάτι με θόλωση της όρασης και πιθανόν ναυτία ή έμετο, επικοινωνήστε επειγόντως με τον οφθαλμίατρό σας. Μπορεί να πρόκειται για οξύ γλαύκωμα, το οποίο χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.
Η ωχρά κηλίδα είναι εκείνη η περιοχή του βυθού του οφθαλμού που είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση, την οπτική ευκρίνεια και τη χρωματική αντίληψη. Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι μία προοδευτική εκφυλιστική πάθηση και αποτελεί την κύρια αιτία σοβαρής απώλειας της όρασης στο Δυτικό πληθυσμό ηλικίας άνω των 65 ετών.
Η αιτιολογία της ΗΕΩ δεν είναι πλήρως κατανοητή. Η ηλικία αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντικό παράγοντα κινδύνου και η πιθανότητα προσβολής από τη νόσο αυξάνεται πάνω από την ηλικία των 55 ετών. Στην παθογένεια υπεισέρχονται και γενετικές παράμετροι. Σε μελέτες έχει καταδειχθεί αυξημένη συχνότητα της πάθησης σε συγγενείς ατόμων με ΗΕΩ. Άλλοι αναγνωρισμένοι παράγοντες κινδύνου είναι η φυλή (με μεγαλύτερο ποσοστό της πάθησης σε Καυκάσιους), το κάπνισμα, τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, η υπέρταση, η καρδιαγγειακή νόσος και η ανεπαρκής πρόσληψη αντιοξειδωτικών. Η προσβολή του ενός οφθαλμού από ΗΕΩ καθιστά εξαιρετικά πιθανή την εμφάνιση της νόσου και στον άλλο οφθαλμό.
Η ΗΕΩ διακρίνεται σε ξηρά (ή μη εξιδρωματική) και σε υγρά (εξιδρωματική ή νεοαγγειακή) μορφή. Η ξηρά μορφή, που είναι και η συχνότερη, παρουσιάζεται στο 85% περίπου των ασθενών. Εξελίσσεται συνήθως σταδιακά και η απώλεια της όρασης γίνεται βαθμιαία. Η υγρά μορφή, η οποία αντιστοιχεί στο 15% περίπου των περιστατικών, εξελίσσεται ταχύτερα και οδηγεί συχνά σε περισσότερο σημαντική απώλεια της όρασης.
Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά τόσο τη διάγνωση και τη μελέτη, όσο και την αντιμετώπιση της νόσου, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις να επιτυγχάνεται σταθεροποίηση ή ακόμη και βελτίωση της πορείας της. Είναι συνεπώς απαραίτητη η συχνή επικοινωνία και ο έλεγχος από τον οφθαλμίατρο, που θα ενημερώσει και θα κατευθύνει τον ασθενή ως προς το μέγεθος του κινδύνου, την πρόληψη, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και, αν χρειαστεί, την έγκαιρη αντιμετώπιση της ΗΕΩ.
4. ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΦΘΑΛΜΟ
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η συχνότερη σοβαρή μεταβολική νόσος. Μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές από όλα τα συστήματα του οργανισμού, μεταξύ των οποίων και τον οφθαλμό. Ο χρόνος εμφάνισης των προβλημάτων αυτών ποικίλλει. Σε κάποιους ασθενείς μπορεί να μην εμφανιστούν ποτέ, ενώ σε άλλους η ύπαρξή τους διαπιστώνεται πρώιμα, ακόμη και τη στιγμή της διάγνωσης της νόσου.
Όσον αφορά στον οφθαλμό, ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να προκαλέσει:
1. Προσωρινή θόλωση της όρασης για μία περίοδο ημερών ή εβδομάδων. Συνήθως παρουσιάζεται κατά το χρόνο της προσπάθειας αρχικής ρύθμισης των επιπέδων σακχάρου αίματος. Αποδίδεται στο οίδημα του φακού του οφθαλμού και συνήθως υποχωρεί με την καλή ρύθμιση της νόσου.
2. Καταρράκτη. Η μόνιμη αυτή θόλωση του φακού του οφθαλμού μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και προκαλεί μόνιμη μείωση της όρασης. Η αντιμετώπιση του είναι χειρουργική.
3. Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, που οφείλεται σε βλάβη του τοιχώματος των αιμοφόρων αγγείων του αμφιβληστροειδούς. Εμφανίζεται σε διάφορες μορφές βαρύτητας. Στα αρχικά στάδια είναι δυνατόν να μην παρουσιάζει συμπτώματα, να μη γίνεται δηλαδή αντιληπτή από τον ασθενή. Εάν όμως αφεθεί να εξελιχθεί, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες του βυθού, όπως αιμορραγίες ή ακόμη και αποκόλληση αμφιβληστροειδούς.
Στα αρχικά στάδια η πρόοδος της αμφιβληστροειδοπάθειας, εφόσον αυτή γίνει έγκαιρα αντιληπτή, μπορεί να αναχαιτιστεί με εφαρμογή laser στο βυθό. Εφόσον όμως εκδηλωθούν σοβαρές επιπλοκές, είναι δυνατόν να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, ενώ σε πολύ προχωρημένες περιπτώσεις μπορεί, παρά τις ιατρικές παρεμβάσεις, ακόμη και να χαθεί η χρήσιμη όραση.
4. Αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση, που μπορεί να οδηγήσει σε γλαύκωμα.
Γίνεται συνεπώς αντιληπτό ότι, πέρα από την προσπάθεια ρύθμισης των επιπέδων σακχάρου του αίματος, είναι απαραίτητη σε κάθε διαβητικό ασθενή η τακτική παρακολούθηση από οφθαλμίατρο, από τη στιγμή ακόμη που τίθεται η διάγνωση του διαβήτη και πριν εκδηλωθούν συμπτώματα. Η έγκαιρη διάγνωση πιθανών οφθαλμολογικών επιπλοκών είναι ζωτικής σημασίας για την άμεση αντιμετώπισή τους και τη διάσωση της χρήσιμης όρασης.
