Τι είναι η Λιποπρωτεϊνη (a) και γιατί είναι σημαντική στο ετήσιο check up μας;
Η Λιποπρωτεϊνη(a) η Lp(a) αποτελείται από ένα μόριο LDL χοληστερόλης που έχει ενωθεί με μια γλυκοπρωτεΐνη, την απολιποπρωτεΐνη a [APO(a)] με ομοιοπολικό δεσμό. Το ενδιαφέρον για τις δράσεις της έχει αυξηθεί τα τελευταία χρονιά καθώς έχει βρεθεί συσχέτιση μεταξύ υψηλών επίπεδων ορού της Lp(a), στεφανιαίας νόσου και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Σύνθεση και Μεταβολισμός
Το ήπαρ είναι το κύριο μέρος της σύνθεσης της Lp(a). Ο καταβολισμός της γίνεται πρωτίστως στο ήπαρ αλλά συμμετέχουν σε αυτόν επίσης οι νεφροί και τα μακροφάγα που την φαγοκυτταρώνουν μέσω ειδικών υποδοχέων.
Διακύμανση επίπεδων Lp(a)
Τα επίπεδα της Lp(a) ποικίλουν μεταξύ των ατόμων και καθορίζονται κυρίως από πολυμορφισμούς στο γονίδιο Lp(a) που εδράζεται στο χρωμόσωμα 6 και και κωδικοποιεί την απολιποπρωτεΐνη Α. Τα επίπεδα της στο αίμα σχετίζονται αντίστροφα με τον αριθμό των αλληλουχιών αμινοξέων στο μόριο της ΑPO(a). Ο αριθμός τους ποικίλλει από 10 έως και άνω των 50. Τα ελαφρότερα μόρια είναι και τα πλέον αθηρογόνα. Η αυξημένη τιμή της καθορίζεται γενετικά κατά 90% (από τον ένα κυρίως γονέα) και κληρονομείται στο 20-25% των ανθρώπων. Τα επίπεδά της παραμένουν αρκετά σταθερά κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Δεν επηρεάζονται από την διατροφή, την άσκηση και άλλες αλλαγές στον τρόπο ζωής που συνήθως μειώνουν τα λιπιδικά επίπεδα. Μπορεί να διαφέρουν ανά εθνικότητα. Οι Αφροαμερικανοί τείνουν να έχουν 3 με 4 φορές υψηλοτέρα επίπεδα σε σχέση με τους Καυκάσιους χωρίς να έχουν αυξημένο κίνδυνο για CAD.
Μηχανισμός Δράσης
Η Lp(a) είναι μια αθηρογόνος και θρομβογόνος λιποπρωτεϊνη. Η αθηρογόνος δράση της οφείλεται:
α) Στη συσσώρευση των μορίων της στο ενδοθήλιο των αγγείων και την προσέλκυση μονοκύτταρων μέσω χημειοτακτικών ουσιών που εκκρίνονται
β) Στην LDL που περιέχει η οποία δημιουργεί αθηρωματικές πλάκες στο τοίχωμα των αγγείων
γ) Στη διέγερση της ανάπτυξης των λείων μυϊκών κυττάρων του τοιχώματος των αγγείων μέσω της απενεργοποίησης του αυξητικού παράγοντα των όγκων (TGF-B) με αποτέλεσμα στένωση του αυλού τους
δ) Η οξειδωμένη μορφή της Lp(a) αναστέλλει την εξαρτημένη από το μονοξείδιο του αζώτου αγγειοδιαστολή των αγγείων επιδεινώνοντας τυχόν υπάρχουσα αρτηριακή υπέρταση.
Με όλους τους παραπάνω τρόπους ευοδώνεται η αθηρωματική διαδικασία στο τοίχωμα των αγγείων.
Η θρομβογόνος δράση της οφείλεται:
α) Στην ομοιότητα της δομής του μορίου της με το πλασμινογόνο που το ανταγωνίζεται στη θέση σύνδεσης του στο αγγειακό τοίχωμα
β) Στη διέγερση της παραγωγής του αναστολέα του ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (PAI-1) που συντίθενται στα ενδοθηλιακά, τα λεία μυϊκά κύτταρα των αγγείων και τα μακροφάγα. Αποτέλεσμα και των 2 παραπάνω δράσεων είναι να μπλοκάρεται η παραγωγή πλασμίνης και να μην διαλύεται το ινώδες, μηχανισμός που ευοδώνει τη θρομβωτική διαδικασία.
Επίσης η Lp(a) επιδρά στην αλληλεπίδραση των αιμοπεταλίων με το αγγειακό τοίχωμα, ενισχύοντας τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων και συμβάλλοντας στην εμφάνιση θρομβοεμβολικών επεισοδίων. Η υψηλή τιμή Lp(a) συνδέεται με την εκφυλιστική στένωση της αορτικής βαλβίδας καθώς επίσης με ασβέστωση και ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής.
Συλλογή δείγματος για Lp(a)και προετοιμασία
Για την εξέτασή της απαιτείται φλεβικό αίμα και δεν χρειάζεται καμία προετοιμασία. Όταν όμως πραγματοποιείται μαζί με τις υπόλοιπες του λιπιδικού προφίλ είναι καλό να υπάρχει νηστεία 12 τουλάχιστον ωρών.
Μέθοδοι και μονάδες μέτρησης
Δεν υπάρχει διεθνής εναρμονισμός των τιμών των μεθόδων μέτρησης της Lp(a) Υπάρχουν >40 ισόμορφες με διαφορετικό μοριακό βάρος. Διαιρώντας την τιμή Lp(a)σε nmol/l (αριθμ.σωματιδιων) δια 2,25 βρίσκουμε την τιμή της σε mg/dl (μάζα όλων των σωματιδίων). Προτιμάται οι τιμές να εκφράζονται σε nmol/l.
Επιθυμητή τιμή
Η επιθυμητή τιμή της είναι <30mg/dl. Τιμή >50mg/dl θεωρείται ανεξάρτητος παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου και ισχαιμικού εγκεφαλικού σε νέους.
Σε ποιους ενδείκνυται να υπολογίζεται
Κυρίως σε άτομα η οικογένειες με πρόωρες η ανεξήγητες καρδιαγγειακές παθήσεις.
Γιατί ο γιατρός μπορεί να μου ζητήσει την Lp(a) πάνω από μια φορά; Για να επιβεβαιώσει τα αρχικά επίπεδα ή για να δει αν ο κίνδυνος έχει αυξηθεί σημαντικά μετρά την εμμηνόπαυση ή για να παρακολουθήσει τα αποτελέσματα της θεραπείας.
Θεραπεία της αυξημένης Lp(a)
α) Δίαιτα μεγάλης διάρκειας με πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (π.χ. λιπαρά ψαριά) μειώνει τα επίπεδα της στον ορό
β) Άσκηση και διακοπή καπνίσματος
γ) Νικοτινικό οξύ η Νασίνη (Βιταμίνη Β3). Την βρίσκουμε στο κοτόπουλο, γαλοπούλα, λιπαρά ψάρια, καστανό ρύζι, ψαρονέφρι, πατάτες, φακές, ηλιόσποροι, αβοκάντο, μανιτάρια, αρακά, φιστίκια (άψητα και ανάλατα)
δ) Μικρή δόση Ασπιρίνης καθημερινά
ε) Ορμονική θεραπεία με αυξητική ορμόνη
ζ) Χορήγηση L-καρνιτινης
η) Στατινες-φιμπρατες
θ) Γονιδιακές θεραπείες που σταματούν την παραγωγή της ΑΡΟ-a στο ήπαρ. Οπότε μειώνεται και η Lp(a) μέχρι και 80%.
Βαλσαμοπούλου Ματσαιδώνη Κυριακή
Ιατρός Βιοπαθολόγος
Μέλος Δικτύου Iatrica
