Η νεφρική ανεπάρκεια είναι η κατάσταση κατά την οποία τα νεφρά παύουν να λειτουργούν και με αποτέλεσμα να σταματούν λειτουργίες όπως το φιλτράρισμα του αίματος και η απομάκρυνση των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού και άλλων βλαβερών ουσιών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβάρα προβλήματα υγείας. Η νεφρική ανεπάρκεια διακρίνεται σε οξεία και χρόνια. Όταν η νεφρική λειτουργία δεν αποκατασταθεί μετά από ένα επεισόδιο οξείας νεφρικής ανεπάρκειας μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα που μπορεί να ποικίλει από κάποιες εβδομάδες έως και μήνες τότε μεταπίπτει σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Στη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια οι νεφρώνες (τα φίλτρα των νεφρών) αρχίζουν να καταστρέφονται και παύουν να επιτελούν σωστά το ρόλο τους.
Ποιες οι αιτίες εμφάνισης της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας;
Η εκδήλωση οξείας νεφρικής ανεπάρκειας οφείλεται σε προνεφρικά, νεφρικά και μετανεφρικά αίτια.
Προνεφρικά: Σε αυτή την περίπτωση δημιουργείται μια ξαφνική ελάττωση στη ροή του αίματος προς τα νεφρά. Αυτή η μειωμένη ροή μπορεί να οφείλεται σε έναν τραυματισμό, μια σοβαρή αιμορραγία ή μια λοίμωξη. Ακόμη και η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα νεφρά.
Νεφρικά: Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα αλλά και λοιμώξεις που μπορεί να ευθύνονται για βλάβη στα νεφρά και οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Σε αυτή την κατηγορία φαρμάκων ανήκουν κάποια αντιβιοτικά όπως η στρεπτομυκίνη, αναλγητικά όπως η ασπιρίνη, κάποια υπερτασικά αλλά και σκιαγραφικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε ακτινογραφικές εξετάσεις.
Μετανεφρικά: Κάποιες φορές μια πέτρα, ένας όγκος ή η διόγκωση του προστάτη μπορεί να δημιουργήσουν κώλυμα και να εμποδίσουν την αποβολή των ούρων από τα νεφρά.
Ποιες ομάδες ατόμων έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλώσουν νεφρική ανεπάρκεια;
Νεφρική ανεπάρκεια έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εκδηλώσουν:
Οι ηλικιωμένοι
Ασθενείς με διαβήτη, ηπατική ή νεφρική νόσο, υπέρταση, καρδιαγγειακή ανεπάρκεια
Οι παχύσαρκοι
Ασθενείς μετά από μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις ή μεταμόσχευση μυελού των οστών
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η οξεία νεφρική ανεπάρκεια;
Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:
Ελάχιστη ή μηδενική παραγωγή ούρων
Ανορεξία
Οίδημα στα κάτω άκρα
Πόνος στην περιοχή του στήθους και δύσπνοια
Άγχος και σύγχυση
Υπνηλία
Πώς γίνεται η διάγνωση της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας;
Όταν ένα άτομο παρατηρήσει κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα είναι καλό να επισκεφτεί το γιατρό. Εκείνος θα ζητήσει το ιατρικό ιστορικό του ασθενή και θα προχωρήσει σε κλινική εξέταση. Στη συνέχεια θα ζητήσει να γίνουν αιματολογικές εξετάσεις για να επιβεβαιώσουν το πρόβλημα. Οι εξετάσεις περιλαμβάνουν:
Ουρία αίματος
Κρεατινίνη αίματος
Υπερηχογράφημα νεφρών για να διαπιστωθεί τυχόν απόφραξη
Πώς μπορεί να θεραπευτεί η οξεία νεφρική ανεπάρκεια;
Ανάλογα με την αιτία που προκάλεσε τη νεφρική ανεπάρκεια καθορίζεται και η θεραπεία. Όταν αιτία είναι η αιμορραγία, τότε πρέπει να σταματήσει και να γίνει μετάγγιση αν είναι απαραίτητο. Αν οφείλεται σε κάποιο φάρμακο πρέπει να σταματήσει άμεσα τη λήψη του, ενώ στην περίπτωση που υπάρχει κάποιο εμπόδιο όπως μία πέτρα τότε πρέπει να αφαιρεθεί. Ο γιατρός θα δώσει οδηγίες για η διατροφή του ασθενή, τα υγρά και τους ηλεκτρολύτες του. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να υποβληθεί και σε αιμοκάθαρση ώστε αναρρώσουν τα νεφρά και να αποκατασταθεί πλήρως η λειτουργία τους.
Πότε η οξεία νεφρική ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμα προβλήματα;
Όταν το αίτιο διαγνωστεί έγκαιρα η βλάβη μπορεί να αντιμετωπιστεί και μέσα σε μερικές εβδομάδες να αποκατασταθεί πλήρως. Σε κάποιους ασθενείς θα παραμείνει κάποιου βαθμού ανεπάρκεια. Όταν η νεφρική ανεπάρκεια είναι σοβαρή οι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται αιμοκάθαρση.
Ποιες οι αιτίες εμφάνισης της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας;
Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια μπορεί να οφείλεται σε:
Σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι ή ΙΙ
Λιθίαση των νεφρών
Υπέρταση
Πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς σπειραματονεφρίτιδες
Κληρονομικές νόσους των νεφρών
Μακροχρόνια έκθεση σε τοξικές ουσίες και φάρμακα
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η οξεία νεφρική ανεπάρκεια;
Στα πρώτα στάδια η χρόνια νεφρικής ανεπάρκεια είναι πολύ ήπια και οι περισσότεροι ασθενείς δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα. Γι’ αυτό και υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στη διάγνωση της νόσου και στην έγκαιρη αντιμετώπισή της. Όσο προχωρά η νόσος οι ασθενείς εκδηλώνουν:
Πονοκέφαλο
Προβλήματα ύπνου
Ανορεξία και απώλεια βάρους
Ναυτία
Κούραση
Μειωμένη παραγωγή ούρων
Τι είναι η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια;
Τα νεφρά μας περιέχουν του νεφρώνες, μικροσκοπικά φίλρα που καθαρίζουν το αίμα από τις άχρηστες ουσίες και ρυθμίζουν τους ηλεκτρολύτες. Αν οι νεφρώνες καταστραφούν τα νεφρά αδυνατούν να λειτουργήσουν σωστά. Συνήθως αυτό συμβαίνει σταδιακά. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια μετράται με τρο ρυθμό σπειρματικής διήθησης (GFR), που μας δείχνει την ικανότητα που έχει τα νεφρά να φιλτράρουν το αίμα. Υπάρχουν πέντε στάδια χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, από μια μικρή νεφρική βλάβη έως και το σημείο που τα νεφρά δε μπορούν να λειτουργήσουν.
Πώς γίνεται η διάγνωση της οξείας νεφρικής ανεπάρκειας;
Αρχικά γίνονται αιματολογικές εξετάσεις για να γίνει αξιολόγηση της λειτουργίας των νεφρών. Στη συνέχεια γίνονται ειδικές εξετάσεις για να καθοριστεί ο ρυθμός σπειραματικής διήθησης (GFR):
1ο στάδιο: νεφρική βλάβη με GFR> 90 ml/min/1,73 m2
2ο στάδιο: μικρή μείωση του GFR: 60 – 89 ml/min/1,73 m2
3ο στάδιο: μέτρια μείωση του GFR: 30 – 59 ml/min/1,73 m2
4ο στάδιο: μεγάλη μείωση του GFR: 15 – 29 ml/min/1,73 m2
5ο στάδιο: νεφρική ανεπάρκεια με GFR< 15 ml/min/1,73 m2
Η τιμή του GFR θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας. Ο γιατρός θα αποφασίσει αν χρειάζεται να γίνουν και απεικονιστικές εξετάσεις ή βιοψία νεφρού για να προσδιοριστεί το αίτιο που προκάλεσε τη βλάβη των νεφρών.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια;
Σε πρώτη φάση πρέπει να αντιμετωπιστεί η πάθηση που έχει προκαλέσει τη νεφρική ανεπάρκεια. Ασθενείς με υψηλή αρτηριακή πίεση ή με σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να προσέχουν και να διατηρούν τις τιμές τους σε φυσιολογικά επίπεδα, για να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν τη βλάβη που έχει δημιουργηθεί στα νεφρά.
Οι ασθενείς θα πρέπει να ακολουθήσουν πρόγραμμα διατροφής και άσκησης και να απογεύγουν το κάπνισμα και την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Φυσικά ο γιατρός θα συστήσει και φαρμακευτική αγωγή.
Στην περίπτωση πιο σοβαρής νεφρικής ανεπάρκειας το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα γιατί ο ασθενής αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο. Υπάρχουν οι εξής επιλογές εξωνεφρικής κάθαρσης:
Αιμοκάθαρση: πρόκειται για μια διαδικασία κατά την οποία ένα μηχάνημα φιλτράρει και καθαρίζει το αίμα από τις περιττές ουσίες που δεν μπορούν να απομακρύνουν τα νεφρά. Η αιμοκάθαρση γίνεται κάθε δύο μέρες και ουσιαστικά δεν αποτελεί θεραπεία αλλά υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας.
Περιτοναϊκή κάθαρση: Πραγματοποιείται με την τοποθέτηση ενός ειδικού καθετήρα στην περιτοναϊκή κοιλότητα του ασθενούς εντός της κοιλίας του. Η κάθαρση από υγρά και ουσίες γίνεται με τη βοήθεια διαλυμάτων που εισάγονται στην κοιλιά του ασθενούς και παραμένουν για όσες ώρες απαιτεί η μέθοδος σε κάθε ασθενή για να είναι αποτελεσματική. Πολλοί ασθενείς προτιμούν αυτή τη μέθοδο διότι τους προσφέρει ανεξαρτησία, αφού την εφαρμόζουν μόνοι τους στο σπίτι.
Μεταμόσχευση νεφρού: αποτελεί τη μοναδική λύση με την προϋπόθεση ότι το άτομο είναι υγιές. Βέβαια δεν είναι εύκολο να βρεθεί μόσχευμα και απαιτεί αρκετό χρόνο. Στο διάστημα που μεσολαβεί το άτομο υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση.
Όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση της νεφρικής νόσου τόσο πιο πολλές πιθανότητες υπάρχουν για την αποφυγή σοβαρών συνεπειών (νεφρική ανεπάρκεια) για τον ασθενή.
